Fil ayağı hastalığı yani lenfödem, kol ve bacakların şişmesi ile kendini belli eden, bağışıklık sisteminin bir parçası olan lenf bezlerinde oluşan tıkanmalara bağlı olarak ortaya çıkar. Hücreler arası boşlukları dolduran sıvının miktar olarak dengede kalabilmesi için sürekli olarak süzülmesi ve kan dolaşımına karışması gerekir.

Lenf sıvısı olarak adlandırılan bu sıvı lenf sistemi tarafından kontrol edilir. Lenf bezleri, kanalları veya düğümlerinde oluşan hasarlara ve doğumsal anomalilere bağlı olarak hücreler arası sıvı miktarının dengesinde bozulmalar oluşabilir.

Lenf bezlerinde oluşan tıkanıklıklar lenf sıvısının boşaltılmasını olumsuz etkileyerek kol ve bacaklarda sıvı birikimine, dolayısıyla da şişliklere neden olur. Bu durum fil ayağı hastalığı olarak adlandırılır.

Lenfatik sistemin düzgün çalışmaması sonucunda oluşan lenfödem kronik uzun süreli bir durumdur. Belirtilerin ortaya çıkışından sonra kısa bir süre içerisinde teşhis edilerek tedaviye başlanmaması durumunda hastalık kötüleşebilir.

FİL AYAĞI HASTALIĞI BELİRTİLERİ

Fil ayağı hastalığının en belirgin semptomu olan şişlik, vücudun birçok bölgesinde ortaya çıkabilse de genellikle kol ve bacakları etkiler. Bu nedenle her zaman kullanılan giysiler, ayakkabılar, yüzük ve kol saatlerinin dar gelmesi lenfödem hastalarında en yaygın görülen sorundur.

Ortaya çıkan şişlikler hastalığın başlangıç aşamalarında geçici olabilir, gün içerisinde etkisi artıp azalabilir. Fakat tedavinin geciktirilmesi durumunda belirtiler de ağırlaşarak oluşan şişlikler daha kalıcı ve rahatsız edici hale gelebilir.

En temel lenfödem belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

Parmaklar ve parmak araları da dahil olmak üzere kol ve bacakların bir kısmının veya tamamının şişmesi
Ağrı ve rahatsızlık hissi
Vücutta ağırlık ve sıkılık hissi
Hareket kabiliyetinin kısıtlanması
Derinin sertleşerek kalınlaşması (fibrozis)
Tekrar eden enfeksiyonlar
Ciltte kıvrımların oluşumu
Siğil benzeri oluşumlar
Deriden sıvı sızması
Lenfödeme bağlı olarak oluşan şişlikler, kişiyi çok fazla etkilemeyen değişikliklerden uzuvların hareket kabiliyetinin tamamını kısıtlayabilecek ciddi boyutlara kadar ulaşabilir. Belirtilerin şiddeti hastadan hastaya değişkenlik gösterir.

FİL AYAĞI HASTALIĞI NEDEN OLUR?

Fil ayağı hastalığı temelde lenf sıvısının kan dolaşımına girmek yerine çeşitli nedenlerle deri altına yayılması sonucunda oluşur. En yaygın oluşum nedeni lenf bezlerinin kanser tedavisinin bir parçası olarak çıkarılmış olmasıdır.

Kanser hastalarında kötü huylu hücrelerin oluşturduğu tümörlerin lenfatik damarları tıkaması sonucunda lenf sıvısının akışının engellenmesi ile de lenfödem tablosu ortaya çıkabilir.

Bunun dışında fil hastalığının oluşumunda rol oynayan faktörler şunlardır:

Kanser sonrasında görülen ışın (radyasyon) tedavileri
Bazı ameliyatlar sonucunda lenf yollarının hasara uğraması
Mantar hastalıkları
Travmalar
Enfeksiyonlar
Sivrisinekler aracılığıyla bulaşan parazitler
Lenf sisteminin yapısına ilişkin kalıtsal hastalık ve anomaliler